Dŵr Cymru’n cyhoeddi Maniffesto ar gyfer Afonydd yng Nghymru â’i gynlluniau i fuddsoddi mwy nag erioed yn yr amgylchedd

O dan y cynlluniau, bydd y cwmni’n buddsoddi £840m dros y pum mlynedd i 2025 (AMP7) ac £1.4 bn pellach rhwng 2025 a 2030 (AMP8) er mwyn amddiffyn yr amgylchedd, a bydd yn parhau i sicrhau bod yr holl refeniw y mae’r cwmni’n ei godi’n cael ei gadw i sicrhau buddsoddiad pellach. Mae model perchnogaeth y cwmni eri cael ei ddefnyddio i ariannu gwerth £144m o welliannau amgylcheddol yn AMP7.

Dywedodd Prif Weithredwr Dŵr Cymru, Peter Perry:

“Mae’n ddrwg iawn gennym bob tro am unrhyw niwed amgylcheddol rydyn ni’n ei achosi wrth ddarparu ein gwasanaethau dŵr gwastraff. Rydyn ni’n llwyr ddeall a derbyn pryderon y cyhoedd am lygredd carthion yn effeithio ar ein hafonydd a’n dyfroedd arfordirol yng Nghymru, felly gwella ansawdd dŵr afonol yw ein blaenoriaeth bennaf. Fe wnawn ni bopeth y gallwn ni cyn gynted ag y gallwn ni gan daclo’r mannau lle gellir wneud y gwahaniaeth mwyaf yn gyntaf. Ni fyddwn ni’n cuddio wrth y broblem.”

Mae’r Maniffesto ar gyfer Afonydd yng Nghymru’n ymateb yn uniongyrchol i alwadau Prif Weinidog Cymru yn Uwchgynhadledd Ffosffadau’r llynedd am i bob sector gymryd perchnogaeth dros eu cyfraniad at y pwysau sydd ar afonydd Cymru, gan ymrwymo buddsoddiad ychwanegol yn benodol i leihau ffosfforws yn y pump afon sydd mewn Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA) sy’n methu â chyflawni’r safonau – sef afonydd Gwy, Wysg, Teifi, Cleddau a Dyfrdwy.

Mae Dŵr Cymru’n ymrwymo i gyflawni’r canlynol:

• Cyflymu’r gwaith o wella ansawdd dŵr afonol yn faterol trwy:
• fuddsoddi £133m er mwyn atal 90% o’r niwed sy’n cael ei achosi gan ffosfforws o all-lif gweithfeydd trin dŵr gwastraff mewn dalgylchoedd ACA erbyn 2030, a 100% erbyn 2032.
• taclo’r CSOs sy’n cael yr effaith waethaf ar yr amgylchedd, gan symud 100% i’r categori ‘braidd dim neu dim niwed’ erbyn 2040 – amcangyfrifir taw £4bn fydd cost y rhaglen hon.
• Datblygu system o hawlenni dalgylch ac atebion sy’n seiliedig ar natur (e.e. ein cynllun GlawLif arloesol yn Llanelli) er mwyn cyflawni’r hyn sydd ei angen ar safleoedd llai a mwy gwledig lle mae’r broses gonfensiynol o ddileu ffosfforws mewn GTDG sy’n ddwys o ran carbon yn debygol o fod yn anymarferol.

• Datblygu ymhellach y mynediad agored a ddarparwn i ddata monitro trwy:
• darparu, erbyn Ionawr 2024, rhybuddion sy’n agos at fod mewn amser-real (o fewn un awr) i nodi bod CSOs yn gweithredu lle maent yn effeithio ar ddyfroedd ymdrochi a safleoedd amwynder uchel lle mae pobl yn nofio, a bydd yr holl CSOs sy’n weddill ar gael erbyn 2025 (noder: mae dros 99.5% o’n holl CSOs eisoes yn cael eu monitro).
• rhyddhau’r holl waith ymchwil “Priodoli Ffynonellau” i’r cyhoedd gan ddangos yr holl ffactorau sy’n cyfrannu at fethiant yr afonydd mewn Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA) i gyflawni statws ecolegol da.
• gweithio gyda chyrff partner perthnasol [gan gynnwys gwyddonwyr gwyddor dinasyddion] yng Nghymru i greu Hyb Data Dŵr Afonol ffynhonnell agored sy’n tynnu’r holl wybodaeth berthnasol am ansawdd dŵr afonol ynghyd mewn un lle er hwylustod cwsmeriaid a rhanddeiliaid.

• Cofleidio dull o weithredu mewn partneriaeth sy’n ymgorffori’r holl randdeiliaid yn ein hardal weithredu trwy:
• ymrwymo i allbynnau ac argymhellion Tasglu Gwella Ansawdd Afonydd Cymru Llywodraeth Cymru sy’n tynnu rheoleiddwyr, y llywodraeth a chwmnïau dŵr ynghyd er mwyn gwella ansawdd dŵr afonol.
• gweithio gyda’n Panel Ymgynghorol Annibynnol ar yr Amgylchedd i gysoni ein cynlluniau gwella bioamrywiaeth, ecolegol ac amgylcheddol â chyngor annibynnol ac arferion gorau.
• parhau i gefnogi’r Byrddau Rheoli Maetholion a gweithio gyda nhw ar afonydd ACA.
• efelychu’r model gweithio cydweithredol sy’n bodoli gyda Sefydliad Gwy ac Wysg a Chyngor Henffordd ar hyn o bryd er mwyn hwyluso gwaith ychwanegol i ddileu ffosfforws gan ddefnyddio triniaeth naturiol fel systemau gwlyptir carbon isel.
• gweithio gyda Chyfoeth Naturiol Cymru a Llywodraeth Cymru i gynorthwyo Cynllun Peilot ar Ddyfroedd Ymdrochi Mewndirol.

• Sicrhau bod y buddsoddiad angenrheidiol yn dal i fod yn fforddiadwy i gwsmeriaid trwy:
• barhau i ddarparu cymorth sydd gyda’r gorau yn y sector i gwsmeriaid sy’n ei chael hi’n anodd talu eu biliau dŵr
• parhau i ddefnyddio cyllid a fyddai’n mynd i gyfranddalwyr mewn cwmnïau eraill i ariannu tariffau cymdeithasol (2020-2025: talwyd £60m gan y cwmni ar ffurf taliadau dychwelyd gwerth) yn ogystal ag amddiffyn yr amgylchedd (2020-2025: £144m).

Mae’r cwmni eisoes wedi cadarnhau na fydd ei Gyfarwyddwyr Gweithredol - Peter Perry (Y Prif Weithredwr) a Mike Davis (Y Prif Swyddog Cyllid) - yn derbyn unrhyw “daliadau amrywiol” (bonws) ar gyfer blwyddyn 2022/23.